Jak wydobyć potencjał ucznia – o coachingu w edukacji cz. II

KONTRAKT
 
Jest to zbiór zasad, który obowiązuje wciągu roku szkolnego zarówno uczniów i nauczyciela.
Można powiedzieć, że jest to pewien rodzaj układu, który pozytywnie wpływa na atmosferę
w klasie, co się przekłada na wyniki pracy.
 
Kontrakt budujemy zawsze na początku roku szkolnego, pamiętając aby reguły były jasne, odnosiły się do konkretnych sytuacji i nie budziły wśród uczniów żadnych wątpliwości. Podczas zapisywania zasad koniecznie posługujemy się językiem pozytywnym. Ustalamy też konsekwencje przewidziane za złamanie reguły oraz nagrody za ich właściwe przestrzeganie. Warto też przedyskutować z uczniami, co każda z zasad dla nich oznacza.
 
Kontrakt podpisany przez każdego ucznia należy umieścić w widocznym miejscu.
Jednak najważniejszą rzeczą, która wyznacza wartość kontraktu jest konsekwencja.
 
Jeśli decydujemy się na umowę, to ma ona sens i działa tylko wtedy, jeżeli jest przestrzegana. Jeżeli ustalamy jedno, a robimy drugie - tracimy wiarygodność w oczach uczniów.
(Warto pomyśleć także o ustaleniu kontraktu dotyczącego zasad współpracy z rodzicami).

BUDOWANIE RELACJI             

Nasze zachowanie na pierwszej lekcji z nową klasą determinuje jakość naszych relacji
​na kolejnych.
 
Podstawą w budowaniu relacji jest zaufanie. Kompetencja budowania zaufania i poczucia bezpieczeństwa dziecka jest umiejętnością wyjątkową. Pomaga w rozwiązywaniu wielu problemów ucznia. Uczniowie obdarzą zaufaniem takiego nauczyciela, który nie ocenia, nie osądza, kieruje się jasnymi zasadami i zawsze dotrzyma danego słowa. Bardzo ważne jest, aby zachowywał poufność i okazywał bezwarunkowo pozytywny stosunek do ucznia (nie mam na myśli  bezwzględnego akceptowania zachowania).

 AKTYWNE SŁUCHANIE 

Jest to umiejętność skupiania się na tym co mówi druga osoba, oraz rozumieniem znaczenia jej wypowiedzi. Możemy je rozpatrywać na trzech poziomach:

  Słuchanie wewnętrzne
Ten poziom słuchania przydatny jest jeżeli chcemy być asertywni, gdy chcemy zadbać o siebie. Na tym poziomie, nie mamy świadomości tego co mówi druga osoba, poddajemy ocenie, wartościujemy to, co usłyszymy. Słuchamy naszych myśli i odczuć w odniesieniu do tego,
co opowiada nam druga osoba.

 Słuchanie ukierunkowane
Na tym poziomie uwaga skupiona jest na drugiej osobie. Wsłuchujemy się w fakty i emocje,
z całą pewnością nie oceniamy drugiej osoby.

 Słuchanie globalne
Świadomość osoby słuchającej jest bardzo wysoka. Nauczyciel-coach skupiony jest na: odczuciach, delikatnych zmianach wizualnych, dźwiękach, mowie niewerbalnej
– jest to już praca na poziomie intuicji.

 ZADAWANIE PEŁNYCH MOCNYCH PYTAŃ 

Zadawanie pytań jest sztuką. Ich jakość mówi o zainteresowaniu drugą osobą.
Dobre pytania to takie, które od strony gramatycznej są pytaniami otwartymi ,
zaczynają się od słów: co?, jak?, w jaki sposób?, kiedy?, gdzie? .

 Czasami warto zamiast pytania: Dlaczego nie odrobiłeś lekcji?,  zapytać : Co spowodowało,
że nie odrobiłeś zadania?, zamiast: Dlaczego zachowujesz się niewłaściwie?,
Co powoduje Twoje niewłaściwe zachowanie?. Pytania te dadzą nam rzetelniejszą odpowiedź , uczeń zacznie dociekać tego stanu rzeczy.
 
Technicznie należy unikać pytań złożonych i zadawania kilku pytań jednocześnie.
Dobre pytania nie zawierają sugestii, ale pogłębiają świadomość drugiej osoby.

Podczas rozmowy ucznia z nauczycielem można naturalnie przyciągnąć uwagę ucznia do spraw istotnych i wzbudzić jego zaciekawienie lub skłonić do refleksji np. : Jak by to było dla ciebie, gdybyś znał doskonale tabliczkę mnożenia? Co byś poradził komuś innemu w tej sytuacji?.
Uczniów też warto nauczyć zadawania pytań otwartych. Jest to bardzo przydatna umiejętność, która pozwala na dokonywanie analiz, kreatywność, myślenie – czyli to co najważniejsze
w edukacji.

 WYZNACZANIE CELÓW 

Cel jest punktem, do którego chcemy dojść. Wyznaczanie celów powoduje, że mamy bezpośredni wpływ na kierunek naszego życia, na osiągnięcia zarówno w pracy,
jak i w sferze prywatnej.
 
Warunki niezbędne do realizacji założonych celów to:

 Cele należy zapisać.Jest to pierwszy krok w ich realizacji, nabierają one fizycznego wymiaru.
Mózg zaczyna się programować na ich osiągnięcie.

 Kryteria celu, które musza być spełnione, aby cel miał rzeczywisty wymiar:Po nazwaniu celu, należy go szczegółowo sprecyzować. Posłużę się tu przykładem ze szkolnego podwórka.
 
        Cel : Chcę mieć kilku uczniów nagrodzonych w konkursie literackim.
 

1. Zobacz swój cel.

  Warto w ramach wzmocnienia motywacji wyobrazić sobie sytuację, gdy cel zostanie  
   osiągnięty.

     2. Co mi da osiągnięcie celu?
(np. będę dzięki temu spełnionym nauczycielem, pełnym satysfakcji)

   3. Konkretny – gdzie?, kiedy?, z kim?
   (należy wyznaczyć najbardziej konkretnie jak to jest możliwe, np. w czerwcu, z uczniami      
   klasy   IIIa, odebranie nagród, tu też – konkretne miejsce)

  4. Jakie mam inne możliwości dzięki osiągnięciu celu?   (np. dostanę Nagrodę Dyrektora)

  5. Osiągalny - jakie mam zasoby?  (należy zastanowić się nad zasobami,
  które mamy do dyspozycji – umiejętności, wiedza, zestawy zadań konkursowych, literatura 
  fachowa, internet)

 6. Realny – co muszę zrobić , aby osiągnąć cel?
 (np. muszę prowadzić zajęcia koła matematycznego)

 7. Zaplanowany (należy sporządzić plan najważniejszych zadań, które musza być wykonane,
​ aby cel został zrealizowany)

  8. Ekologiczny (czyli zgodny z naszą osobą, potrzebami, oczekiwaniami).

INFORMACJA ZWROTNA  

„ W życiu nie ma błędów, są tylko lekcje. Nie istnieje coś takiego jak złe doświadczenie, są tylko okazje, żeby się rozwijać, uczyć i czynić postępy na drodze do samodoskonalenia. W walce rodzi się siła. Nawet ból może być znakomitym nauczycielem” [1]

Celem informacji zwrotnej jest zidentyfikowanie dobrze wykonanych czynności i zachęcenie dziecka do częstszego ich wykonywania. Skuteczna informacja zwrotna zawiera takie istotne elementy jak:

• Co dobrego, pozytywnego zaobserwowałem?
• Co mi się w tym podobało?

     Zachęca to ucznia do większej kreatywności, elastyczności, uruchamia w nim skuteczne następstwa, w postaci pożądanego zachowania. Jest to bardzo skuteczny sposób na budowanie i utrzymywanie dobrych relacji z uczniami. [2]

UMIEJETNOŚĆ ROZWIJANIA POTENCJAŁU UCZNIA  

     „Rozwijanie potencjału ucznia wymaga od nauczyciela motywowania go do skutecznej pracy
                                                            z efektem w postaci jego sukcesu.” [3]

Kompetencja ta może być aktywnie wykorzystywana, tylko wtedy, gdy sam  nauczyciel ma poczucie własnej wartości. Osoby z poczuciem własnej wartości, są przyjacielskie, aktywne, wierzą w innych. Postrzegają innych w sposób partnerski, nie umniejszają godności innych osób, a zatem i uczniów.
 
Wydobywając, rozwijając potencjał ucznia nauczyciel może stać się dla niego sponsorem.
Sponsoring w ujęciu coachingowym, upraszczając to:  obietnica, odpowiedzialność, przyrzeczenie.
 
„Podstawowe przesłania sponsoringu wg R. Diltsa:

Istniejesz. Widzę cię
Jesteś wartościowy. Jesteś ważny. Jesteś wyjątkowy.
Jesteś jedyny.
 Możesz przyczynić się do czegoś ważnego.
Jesteś tu mile widziany. Przynależysz tu.
Możesz osiągnąć sukces.
Jesteś zdolny do sukcesu.
Zasługujesz na sukces.”[4]
 
Nauczyciel sponsor zapewnia wsparcie, warunki w rozwinięciu wyjątkowych zdolności każdego ucznia.
Nauczyciel sponsor wierzy w swojego ucznia, uczeń czuje, że jest ważny i wie, że nauczycielowi na nim zależy. To go uskrzydla.  Buduje się przez to u niego poczucie wartości i pewności siebie, jest on zmotywowany do dalszej pracy.  Nauczyciel ma natomiast ogromną satysfakcję
z podejmowanych działań edukacyjnych. Czego wszystkim i sobie życzę 😊
 

Bibliografia:
L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje coachingowe nauczycieli. Jak rozwijać potencjał ucznia w szkole. Warszawa 2014
L. Kupaj, W, Krysa Kompetencje trenerskie w pracy nauczyciela. Jak zmotywować ucznia do nauki. Warszawa 2015
Robin S. Sharma, Mnich, który sprzedał swoje ferrari, wyd. II, Łódź 2016

Przypisy:
[1] Robin S. Sharma, Mnich, który sprzedał swoje ferrari, s. 58, 2016, Galaktyka
[2] L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje coachingowe nauczycieli. Jak rozwijać potencjał ucznia w szkole, s. 123-124,
Warszawa 2014.
[3] Ibidem, s.170
[4] Ibidem, s. 176