Zastanawiając się jaki tytuł nadać temu wpisowi, przyszedł mi do głowy trójkąt, niestety skojarzenia z Bermudzkim pojawiło się równie szybko.
Dlaczego? Postaram się w telegraficznym skrócie przedstawić, jak mi się wydaje bolączki tego systemu. Nie chcę tu nikogo, ani niczego oceniać.
 Skupię się na faktach.

Priorytetem dla wszystkich jest sukces dziecka, zarówno pod względem pedagogicznym jak i społecznym – co do tego nikt nie ma wątpliwości. Jedyną receptą na to jest stała i dobra komunikacja miedzy nauczycielami, dziećmi i rodzicami. I tu zaczynają się problemy.
Nie mam na myśli konkretnych sytuacji, raczej błędy systemu.

 Po pierwsze nauczyciele nie są kształceni w prowadzeniu owocnego dialogu ani z dziećmi, ani z rodzicami.

Po drugie pomimo wielu reform, kultura szkolna nie opiera się na dialogu, lecz głownie nadal jest to monolog i posłuszeństwo. Nie brakuje oczywiście wyjątków, jednak jedynie świadomość zarówno rodziców, jak i nauczycieli może ten fakt zacząć zmieniać.

Po trzecie brak zaufania rodziców do nauczycieli, rodzący ich frustracje, a spowodowany ich doświadczeniami, które mieli jako uczniowie. Wciąż żyjemy w czasach transformacji, a rodzice często maja jednak doświadczenia z czasów PRL-u.
Oczekują od szkoły pełnienia funkcji zakładu usługowego, gdzie uczeń to klient, nauczyciel- usługodawca , a szkoła to miejsce transakcji. Taki konsumpcjonizm nie służy poprawnym relacjom.

Politycy powinni położyć nacisk na rozwiązania prawne, które wprowadzą  do szkół naukę kompetencji społecznych, ważne jest także , by nauczyciele mogli liczyć na takie wsparcie.

Jak wiemy zmiany trzeba zacząć od siebie.

Niezależnie od programu studiów, każdy z nauczycieli powinien zadbać o nabycie kompetencji, które są kluczowe w tym zawodzie. Należą do nich m.in. umiejętności wywierania wpływu wychowawczego, radzenia sobie ze stresem, podejmowanie konstruktywnych relacji interpersonalnych. Dlatego ważna jest świadoma praca nauczyciela nad sobą, nad zdobywaniem autorytetu swoją postawą i wiedzą.

Wskazane jest również, aby rodzice wiedzieli, że sukces ich dzieci zależy od współpracy i poprawnych relacji z nauczycielami. Nie chodzi tu o branie strony nauczycieli. Jednak warto nie rozmawiać o pedagogach w obecności dzieci. Krytyczne uwagi wygłaszane przez dorosłych, spowodują, że dzieci przestaną się z nimi liczyć. Uczeń, który nie szanuje nauczyciela nie zainteresuje się jego lekcją, co w konsekwencji doprowadzi do obniżenia wyników.

Kilka praktycznych sposobów jak nawiązać dobre relacje z rodzicami, jak zacząć współpracować z nauczycielem podam w następnej odsłonie 😊

 Podsumowując : rodzice powinni być doceniani, za to , że chcą wychować swoje pociechy jak najlepiej, nauczycielom należy się szacunek za pomoc uczniom w ich rozwoju, a dzieciom uznanie za poświęcenia całej energii, na odnalezienie się w tej rzeczywistości 😊
 

KONTRAKT
 
Jest to zbiór zasad, który obowiązuje wciągu roku szkolnego zarówno uczniów i nauczyciela.
Można powiedzieć, że jest to pewien rodzaj układu, który pozytywnie wpływa na atmosferę
w klasie, co się przekłada na wyniki pracy.
 
Kontrakt budujemy zawsze na początku roku szkolnego, pamiętając aby reguły były jasne, odnosiły się do konkretnych sytuacji i nie budziły wśród uczniów żadnych wątpliwości. Podczas zapisywania zasad koniecznie posługujemy się językiem pozytywnym. Ustalamy też konsekwencje przewidziane za złamanie reguły oraz nagrody za ich właściwe przestrzeganie. Warto też przedyskutować z uczniami, co każda z zasad dla nich oznacza.
 
Kontrakt podpisany przez każdego ucznia należy umieścić w widocznym miejscu.
Jednak najważniejszą rzeczą, która wyznacza wartość kontraktu jest konsekwencja.
 
Jeśli decydujemy się na umowę, to ma ona sens i działa tylko wtedy, jeżeli jest przestrzegana. Jeżeli ustalamy jedno, a robimy drugie - tracimy wiarygodność w oczach uczniów.
(Warto pomyśleć także o ustaleniu kontraktu dotyczącego zasad współpracy z rodzicami).

BUDOWANIE RELACJI             

Nasze zachowanie na pierwszej lekcji z nową klasą determinuje jakość naszych relacji
​na kolejnych.
 
Podstawą w budowaniu relacji jest zaufanie. Kompetencja budowania zaufania i poczucia bezpieczeństwa dziecka jest umiejętnością wyjątkową. Pomaga w rozwiązywaniu wielu problemów ucznia. Uczniowie obdarzą zaufaniem takiego nauczyciela, który nie ocenia, nie osądza, kieruje się jasnymi zasadami i zawsze dotrzyma danego słowa. Bardzo ważne jest, aby zachowywał poufność i okazywał bezwarunkowo pozytywny stosunek do ucznia (nie mam na myśli  bezwzględnego akceptowania zachowania).

 AKTYWNE SŁUCHANIE 

Jest to umiejętność skupiania się na tym co mówi druga osoba, oraz rozumieniem znaczenia jej wypowiedzi. Możemy je rozpatrywać na trzech poziomach:

  Słuchanie wewnętrzne
Ten poziom słuchania przydatny jest jeżeli chcemy być asertywni, gdy chcemy zadbać o siebie. Na tym poziomie, nie mamy świadomości tego co mówi druga osoba, poddajemy ocenie, wartościujemy to, co usłyszymy. Słuchamy naszych myśli i odczuć w odniesieniu do tego,
co opowiada nam druga osoba.

 Słuchanie ukierunkowane
Na tym poziomie uwaga skupiona jest na drugiej osobie. Wsłuchujemy się w fakty i emocje,
z całą pewnością nie oceniamy drugiej osoby.

 Słuchanie globalne
Świadomość osoby słuchającej jest bardzo wysoka. Nauczyciel-coach skupiony jest na: odczuciach, delikatnych zmianach wizualnych, dźwiękach, mowie niewerbalnej
– jest to już praca na poziomie intuicji.

 ZADAWANIE PEŁNYCH MOCNYCH PYTAŃ 

Zadawanie pytań jest sztuką. Ich jakość mówi o zainteresowaniu drugą osobą.
Dobre pytania to takie, które od strony gramatycznej są pytaniami otwartymi ,
zaczynają się od słów: co?, jak?, w jaki sposób?, kiedy?, gdzie? .

 Czasami warto zamiast pytania: Dlaczego nie odrobiłeś lekcji?,  zapytać : Co spowodowało,
że nie odrobiłeś zadania?, zamiast: Dlaczego zachowujesz się niewłaściwie?,
Co powoduje Twoje niewłaściwe zachowanie?. Pytania te dadzą nam rzetelniejszą odpowiedź , uczeń zacznie dociekać tego stanu rzeczy.
 
Technicznie należy unikać pytań złożonych i zadawania kilku pytań jednocześnie.
Dobre pytania nie zawierają sugestii, ale pogłębiają świadomość drugiej osoby.

Podczas rozmowy ucznia z nauczycielem można naturalnie przyciągnąć uwagę ucznia do spraw istotnych i wzbudzić jego zaciekawienie lub skłonić do refleksji np. : Jak by to było dla ciebie, gdybyś znał doskonale tabliczkę mnożenia? Co byś poradził komuś innemu w tej sytuacji?.
Uczniów też warto nauczyć zadawania pytań otwartych. Jest to bardzo przydatna umiejętność, która pozwala na dokonywanie analiz, kreatywność, myślenie – czyli to co najważniejsze
w edukacji.

 WYZNACZANIE CELÓW 

Cel jest punktem, do którego chcemy dojść. Wyznaczanie celów powoduje, że mamy bezpośredni wpływ na kierunek naszego życia, na osiągnięcia zarówno w pracy,
jak i w sferze prywatnej.
 
Warunki niezbędne do realizacji założonych celów to:

 Cele należy zapisać.Jest to pierwszy krok w ich realizacji, nabierają one fizycznego wymiaru.
Mózg zaczyna się programować na ich osiągnięcie.

 Kryteria celu, które musza być spełnione, aby cel miał rzeczywisty wymiar:Po nazwaniu celu, należy go szczegółowo sprecyzować. Posłużę się tu przykładem ze szkolnego podwórka.
 
        Cel : Chcę mieć kilku uczniów nagrodzonych w konkursie literackim.
 

1. Zobacz swój cel.

  Warto w ramach wzmocnienia motywacji wyobrazić sobie sytuację, gdy cel zostanie  
   osiągnięty.

     2. Co mi da osiągnięcie celu?
(np. będę dzięki temu spełnionym nauczycielem, pełnym satysfakcji)

   3. Konkretny – gdzie?, kiedy?, z kim?
   (należy wyznaczyć najbardziej konkretnie jak to jest możliwe, np. w czerwcu, z uczniami      
   klasy   IIIa, odebranie nagród, tu też – konkretne miejsce)

  4. Jakie mam inne możliwości dzięki osiągnięciu celu?   (np. dostanę Nagrodę Dyrektora)

  5. Osiągalny - jakie mam zasoby?  (należy zastanowić się nad zasobami,
  które mamy do dyspozycji – umiejętności, wiedza, zestawy zadań konkursowych, literatura 
  fachowa, internet)

 6. Realny – co muszę zrobić , aby osiągnąć cel?
 (np. muszę prowadzić zajęcia koła matematycznego)

 7. Zaplanowany (należy sporządzić plan najważniejszych zadań, które musza być wykonane,
​ aby cel został zrealizowany)

  8. Ekologiczny (czyli zgodny z naszą osobą, potrzebami, oczekiwaniami).

INFORMACJA ZWROTNA  

„ W życiu nie ma błędów, są tylko lekcje. Nie istnieje coś takiego jak złe doświadczenie, są tylko okazje, żeby się rozwijać, uczyć i czynić postępy na drodze do samodoskonalenia. W walce rodzi się siła. Nawet ból może być znakomitym nauczycielem” [1]

Celem informacji zwrotnej jest zidentyfikowanie dobrze wykonanych czynności i zachęcenie dziecka do częstszego ich wykonywania. Skuteczna informacja zwrotna zawiera takie istotne elementy jak:

• Co dobrego, pozytywnego zaobserwowałem?
• Co mi się w tym podobało?

     Zachęca to ucznia do większej kreatywności, elastyczności, uruchamia w nim skuteczne następstwa, w postaci pożądanego zachowania. Jest to bardzo skuteczny sposób na budowanie i utrzymywanie dobrych relacji z uczniami. [2]

UMIEJETNOŚĆ ROZWIJANIA POTENCJAŁU UCZNIA  

     „Rozwijanie potencjału ucznia wymaga od nauczyciela motywowania go do skutecznej pracy
                                                            z efektem w postaci jego sukcesu.” [3]

Kompetencja ta może być aktywnie wykorzystywana, tylko wtedy, gdy sam  nauczyciel ma poczucie własnej wartości. Osoby z poczuciem własnej wartości, są przyjacielskie, aktywne, wierzą w innych. Postrzegają innych w sposób partnerski, nie umniejszają godności innych osób, a zatem i uczniów.
 
Wydobywając, rozwijając potencjał ucznia nauczyciel może stać się dla niego sponsorem.
Sponsoring w ujęciu coachingowym, upraszczając to:  obietnica, odpowiedzialność, przyrzeczenie.
 
„Podstawowe przesłania sponsoringu wg R. Diltsa:

Istniejesz. Widzę cię
Jesteś wartościowy. Jesteś ważny. Jesteś wyjątkowy.
Jesteś jedyny.
 Możesz przyczynić się do czegoś ważnego.
Jesteś tu mile widziany. Przynależysz tu.
Możesz osiągnąć sukces.
Jesteś zdolny do sukcesu.
Zasługujesz na sukces.”[4]
 
Nauczyciel sponsor zapewnia wsparcie, warunki w rozwinięciu wyjątkowych zdolności każdego ucznia.
Nauczyciel sponsor wierzy w swojego ucznia, uczeń czuje, że jest ważny i wie, że nauczycielowi na nim zależy. To go uskrzydla.  Buduje się przez to u niego poczucie wartości i pewności siebie, jest on zmotywowany do dalszej pracy.  Nauczyciel ma natomiast ogromną satysfakcję
z podejmowanych działań edukacyjnych. Czego wszystkim i sobie życzę 😊
 

Bibliografia:
L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje coachingowe nauczycieli. Jak rozwijać potencjał ucznia w szkole. Warszawa 2014
L. Kupaj, W, Krysa Kompetencje trenerskie w pracy nauczyciela. Jak zmotywować ucznia do nauki. Warszawa 2015
Robin S. Sharma, Mnich, który sprzedał swoje ferrari, wyd. II, Łódź 2016

Przypisy:
[1] Robin S. Sharma, Mnich, który sprzedał swoje ferrari, s. 58, 2016, Galaktyka
[2] L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje coachingowe nauczycieli. Jak rozwijać potencjał ucznia w szkole, s. 123-124,
Warszawa 2014.
[3] Ibidem, s.170
[4] Ibidem, s. 176

   Multimedialny świat stworzył nowe pokolenie dzieci, które muszą  
   mieć wszystko co najlepsze, szybko i najlepiej bez większego 
   wysiłku. Nowe pokolenie tworzą także rodzice, goniący za pracą,
   sukcesami, albo pochłonięci wirtualną rzeczywistością internetu
   czy seriali.  Dzieciom brakuje często miłości,  właściwej opieki,
   czasem zwyczajnego zainteresowania.
 
Do szkół przychodzą dzieci, z którymi nauczyciele coraz częściej sobie nie radzą.                       Wraz z wiekiem uczniów słabnie ich motywacja do nauki, rodzi się agresja, brakuje im stabilności emocjonalnej.Stąd w dzisiejsz ch czasach nauczyciele potrzebują nowych kompetencji  by  móc skutecznie ich motywować do zdobywania wiedzy i rozwijania własnego potencjału.
 
Jednym słowem nowoczesne dzieci potrzebują nowoczesnych nauczycieli.
 
Kiedyś usłyszałam, że nieważne jest jaką metodą pracujemy, a to z kim pracujemy. Proces indywidualizacji jest bardzo ważny  w relacjach z uczniem, nikt z nas przecież nie chce być „częścią masy”. System szkolny zabija w uczniach indywidualność,   ale skoro system to też    my - nauczyciele, to od kogo zależy czy dziecko stanie się „częścią masy” czy nie?
 
Zadaniem nauczyciela jest „zauważyć” każdego ucznia, wiedzieć coś o nim, rozumieć jego specjalne potrzeby edukacyjne, umieć tworzyć z nim relacje. Cenne jest umiejętne wykorzystywanie informacji zwrotnej (np. dlaczego uczeń zachowuje się tak a nie inaczej?), słuchanie uczniów.
 
Jednak najważniejszą rzeczą dla nauczyciela (rodzica) w całym procesie edukacji  i wychowania jest znajomość siebie.
Pozwolę sobie zacytować tu słowa wielkiego pedagoga Janusza Korczaka – O byciu sobą:        
             „ Bądź sobą- szukaj własnej drogi. Poznaj siebie, zanim dzieci poznać zechcesz.
                                    Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny…”.
 
Często myślimy naszymi przekonaniami, doświadczeniami, a to nie musi być rzeczywistość. Dlatego warto wyjść ze strefy komfortu, dokonać zmiany, nieustannie się rozwijać, zdobywać nowe umiejętności, a to na pewno przełoży się na nasze życie i co za tym idzie życie naszych dzieci.
 
Istnieje rozwiązanie, w którym ty znasz i zachowujesz swoją wartość a tym samym uwalniasz potencjał swojego wychowanka, rozwijasz jego kreatywność, wydobywasz jego mocne strony, pomagasz pokonywać jego ograniczenia, tak by mógł odnieść sukces, jest to coaching.[1]
 
Coaching w edukacji
 
To proces indywidualnego doradztwa, w którym nauczyciel - coach, nawiązuje relację                     z klientem-uczniem i stymuluje go do dalszego rozwoju. Coach prowadzi uczestnika coachingu, zaczynając od jego mocnych stron, pozytywnych cech i osiągniętych sukcesów. Coaching to zachowanie i postawa, którą inne osoby postrzegają jako atrakcyjną i która rozbudza w nich silną potrzebę nawiązania kontaktu z coachem.
 
Pięć zasad ważnych dla nauczyciela -coacha i wiążących się z osiąganiem wyników:

• Sposób zachowania uczniów odzwierciedla ich myśli.
• Należy doceniać indywidualność oraz jej poszukiwać.
• Brak motywacji często odzwierciedla zniechęcenie.
• O działaniu decydują jego przewidywane konsekwencje.
• Uczniowie traktowani odpowiedzialnie zachowują się odpowiedzialnie.

 
Ważne jest abyśmy posiadali szczególne kompetencje, które spowodują, że proces ten będzie możliwy i skuteczny.
 
Kluczowe kompetencje Coacha ICF:

1.  Budowanie kontraktu coachingowego.
2.  Budowanie relacji między coachem a klientem, zaangażowanie niewerbalne,   obecność "tu i teraz", docenianie, ciekawość.
3.  Komunikacja coachingowa, która podsumowuje, parafrazuje, powtarza   i odzwierciedla. Zawiera ona słuchanie odzwierciedlające, pytania coachingowe, ciszę,bezpośrednią komunikację (odnoszenie się bezpośrednio do zmysłów) oraz intuicję.
4.  Umiejętność stosowania "mocnych" pytań.
5.  Wyznaczanie, planowanie i osiąganie celów klienta.
6.  Wspieranie klienta w postępach uczenia się i rozwijaniu nowych zachowań poprzez stosowanie wielu narzędzi coachingowych.

Spośród wszystkich kompetencji coacha w edukacji najistotniejsze są te, dotyczące efektywnego komunikowania oraz wspierania procesu uczenia się i osiągania rezultatów.  Jedną z takich umiejętności jest rozpoznawanie stylów myślenia ucznia.                                             
W połowie lat siedemdziesiątych David Kolb opracował model stylów uczenia się, według którego uczenie zaczyna się od konkretnego doświadczenia. Człowiek myśli o doświadczeniu       i zbiera informacje. Potem zaczyna uogólniać i analizować, aby ostatecznie dostrzec podobieństwo między doświadczeniem a konkretną sytuacją szkolną. Bernice McCarthy wykorzystując m.in.  dorobek Kolba oraz dominację półkul mózgowych, opracowała model 4MAT, który mówiąc w dużym uproszczeniu, pozwala planować i realizować lekcje                           z uwzględnieniem  stylów uczenia się.
W Polsce funkcjonuje model dostosowany do naszego systemu, opierający się  na cyklu Kolba   i modelu 4MAT jest to model 4ALL. Oto jeden z przykładowych scenariuszy lekcji języka angielskiego zgodny z modelem 4ALL https://jastrzebska-kielar.jimdo.com/2017/10/24/scenariusz-lekcji-j%C4%99zyka-angielskiego/.
 
Jeżeli jesteś nauczycielem gotowym na przełamywanie schematów, chcącym się rozwijać, pragniesz pomóc swoim uczniom odkrywać ich pasje. Chcesz wiedzieć jak wyznaczać cele  
i wzbudzać motywację swoich uczniów zapraszam cię na stronę Fitedukacji.
Tam pojawi się kolejna część artykułu mówiąca o tym jak budować kontrakt, wzmacniać relacje, jak skutecznie komunikować się z uczniami , aby wydobyć potencjał, który każdy  z nich posiada. Zapraszam 😊
 
 
 
 
 
 
 


[1] L. Kupaj, W. Krysa, Kompetencje coachingowe nauczycieli…, s.12